Type: 
Artikkel
Publikasjonsår: 
2019
Kategori: 
Skole, undervisning
Forfatter(e): 
Per Ravna

Maŋemus logijagiin lea lassánan beroštupmi sosiokultuvrralaš aspeavttaide matematihkas ja matematihkkaoahpahusas. Eamiálbmotgeahčastagas lea mávssolaš dovddiidit movt kultuvra ovdanboahtá iešguđet osiin matematihkas ja geahččat čatnasit go kultuvra, giella ja matematihkka oktii. Riikkaidgaskasaš dutkamat čájehit ahte matematihkkabihtát mat leat čadnon relevánta kultuvrralaš oktavuhtii, čovdojit buorebut. Máŋggakultuvrralaš klássalanja oahpaheaddjioahpahus ferte buorebut fuomášuhttot, vai eastada heajos skuvlabohtosiid ja čađaheami. Yup’ik-álbmot Alaskas leat ráhkadan kultuvrii vuođđuduvvon matematihkkalohkanmeari ja oahpahanvugiid, ja aborigiinnat Austrálias leat ráhkadan matematihkkaoahpahusa mas deattuhit muitalusaid mat gaskkustit kultuvrralaš konteavstta. Gažaldat lea movt matematihkkaoahpahus Norggas sáhttá gaskkustit sámi kultuvrralaš konteavstta. Ovdamearkka dihte leat beroštahtti erohusat dan golmma sámegielas Norggas, davvisámegielas, julevsámegielas ja lullisámegielas, go guoská lohkosániide 11 rájes gitta 19 rádjái. Sámi oahppoplakáhtas, mii lea oassi oahpahusa prinsihpain máhttoloktemis– sámegielas, daddjo ahte sámi skuvla galgá heivehit vai oahppit ožžot oahpahusa mii vuođđuduvvo sámi gillii, kultuvrii ja servodateallimii. Sámi vuođđoskuvlaoahpahusa rámmaplána láhkaásahusas boahtá ovdan ahte oahpahus lea sajáiduvvan sámi kultuvrii ja servodahkii, mas vuolggasadji lea sámi oahpahusipmárdusain ja oahpahanvugiin. Go matematihkas váilot fágaspesifihkka oahppoplánat, de šaddá hástalus skuvllaide ja oahpahusásahusaide olahit daid ulbmiliid. Sámi logut lohkkojit. Nu dahket maid sámi ornamentihkka dahje herven, sámi huksenvierut ja sámi árbevirolaš máhttu obbalaččat. Danne berre leat mihttu ráhkadit sámi oahppoplánaid ja oahppodahkosiid matematihkas mii viežžá mávssolaš osiid sámi árbevirolašmáhtus, kultuvrras ja gielas, sihke vuođđoskuvllaide, joatkkaskuvllaide ja oahpaheaddjeoahpuide. Dat dagahivčče matematihkkaoahpahusa sisdoalu ja hámi eambbo relevántan sámi ohppiide.

Type: 
Artikkel
Publikasjonsår: 
2019
Kategori: 
Skole, undervisning
Forfatter(e): 
Kevin Johansen

Sámegiela gáiddusoahpahus lea dan maŋemus vihttanuppelohkái jagis ollu lassánan. Dat lea eanemus adnon molssaevttolaš oahpahusvuohki mii lea adnon ohppiide geat orrot guovlluin gos eai leat oahpaheaddjit báikkis. Dát oahpahusvuohki adno maid ollu eamiálbmogiin máŋgga riikkas, muhto lea maid vuohki maid muhtimat gehččet kontroversieallan.

Dálá oahppit leat digitálalaččat čeahpit ja de leat maid vejolašvuođat sihkkarastit kvalitatiivvalaš buori gáiddusoahpahusa buorebut. Lea čielggas ahte molssaeaktu gáiddusoahpahussii eanas dilálašvuođain lea ahte oahppi ii oaččo sámegiel oahpahusa, go dát vuohki adno dakkár diliin go eai gávdno guovllus sámegieloahpaheaddjit.

Logut čájehit ahte gáiddusoahpahusa ohppiidlohku rievddada jagis jahkái. Leat ollu lullisámegiela oahppit gáiddusoahpahusas vuođđoskuvllas ja muhtin jagiid leat eambbo oahppit gáiddusoahpahusas go báikkálaš oahppit. Julevsámegielas lea ollu unnit lohku. Dat boahtá das go julevsámi guovllus orrot olbmot eambbo čoahkis. Joatkkaskuvllas lea julevsámegiella eará ládje, go de ožžot buot oahppit sámegiel oahpahusa gáiddusoahpahusa bokte.